Đóng góp 13-14% giá trị xuất khẩu tôm toàn cầu
Là một trong ba quốc gia xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như biến đổi khí hậu, chi phí sản xuất cao, dịch bệnh và cạnh tranh toàn cầu.
Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm quyết định để ngành tôm chuyển sang mô hình phát triển bền vững và thân thiện với môi trường, tăng giá trị và vị thế trên thị trường quốc tế.
Theo nhận định của chuyên gia, tôm là mặt hàng xuất khẩu chủ lực trong hai thập kỷ qua, đóng góp khoảng 13–14 % giá trị xuất khẩu tôm toàn cầu.
Việt Nam xuất khẩu tôm đi trên 100 thị trường, bao gồm nhiều thị trường khắt khe như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật, Hàn, Úc, Canada.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tính đến hết tháng 5/2025, kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam đạt khoảng 1,7 tỷ USD, tăng 32% so với cùng kỳ năm 2024. Đây được xem là dấu hiệu phục hồi tích cực sau thời gian dài sụt giảm do ảnh hưởng từ dịch bệnh và thị trường toàn cầu biến động.
Xuất khẩu tôm của Việt Nam 5 tháng đầu năm đạt khoảng 1,7 tỷ USD.
Tuy nhiên, đằng sau con số tăng trưởng ấn tượng, ngành tôm đang phải đối mặt với những thách thức không nhỏ, đặc biệt là nguy cơ từ chính sách thuế mới của Hoa Kỳ – thị trường nhập khẩu lớn thứ hai của Việt Nam.
Tính riêng trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm sang Hoa Kỳ đạt 294 triệu USD, tăng 28,6% so với cùng kỳ. Các doanh nghiệp trong nước đang đẩy mạnh giao hàng trước thời điểm ngày 9/7/2025, khi chính quyền Tổng thống Donald Trump dự kiến áp dụng thuế đối ứng và thuế chống bán phá giá với mức cao chưa từng có đối với tôm và một số mặt hàng thủy sản từ Việt Nam.
Nếu chính sách này được thực thi, nhiều chuyên gia cảnh báo, xuất khẩu tôm sang Mỹ sẽ đối mặt nguy cơ chững lại, thậm chí suy giảm trong những tháng cuối năm.
Thống kê từ Tổng cục Hải quan cho thấy, trong các thị trường xuất khẩu chủ lực, Trung Quốc và Hong Kong (Trung Quốc) ghi nhận sự bứt phá mạnh mẽ khi đạt 494 triệu USD, tăng tới 90%, trở thành thị trường dẫn đầu về giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam.
Khối CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) cũng ghi nhận đà tăng ổn định, với kim ngạch đạt 472 triệu USD, tăng 37%. Trong đó, Nhật Bản, Canada và Anh tiếp tục là những điểm sáng trong khu vực này.
Tại thị trường EU, xuất khẩu tôm tăng 22%, với nhiều thị trường ghi nhận mức tăng trưởng nổi bật như Đức (tăng 28%) và Bỉ (tăng 41%). Trong khi đó, Hàn Quốc cũng đóng góp gần 140 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái.
Theo VASEP, giá tôm nguyên liệu trong nước và giá xuất khẩu đều có xu hướng tăng nhẹ trong nửa đầu năm nay, phản ánh nhu cầu tiêu thụ đang hồi phục tại các thị trường truyền thống. Bên cạnh đó, việc doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA và RCEP đã góp phần quan trọng thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu.
Thách thức và kinh tế tuần hoàn của ngành tôm
Với những tác động của biến đổi khí hậu hiện nay, ngành nuôi trồng tôm cần chuyển đổi mô hình nuôi từ truyền thống sang hiện đại, bền vững; ứng dụng công nghệ – số hóa – tăng hiệu quả năng lượng và năng lượng tái tạo .
Các hệ thống nuôi hiện đại như Biofloc, Micro‑Nano Bubble Oxygen, hệ tuần hoàn (RAS), mô hình ba pha được áp dụng để giảm xả thải, cải thiện môi trường nuôi.
Theo mục tiêu, đến 2030 Việt Nam sẽ tái chế 100% phụ phẩm (vỏ, đầu, nước thải, bùn) thành các sản phẩm giá trị như chitin, chitosan.
Biến đổi khi hậu ngành tôm cần định hướng phát triển bền vững.
Chiến lược quốc gia về khoa học - công nghệ thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn để hỗ trợ phát triển bền vững ngành tôm. Mục tiêu đến 2025 sản lượng đạt 1,3–1,4 triệu tấn, giá trị xuất khẩu 4–4,3 tỷ USD.
Ngành tôm Việt Nam đang chuyển sang “cách mạng xanh”: Không chỉ tăng sản lượng mà còn nâng cao chất lượng, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và tạo giá trị bền vững.
Theo các chuyên gia nhận định Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ Ecuador (nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới) về nghiên cứu giống tốt, mô hình bán thâm canh tích hợp sinh học, liên kết chuỗi cung ứng, chế biến sâu để nâng cao giá trị.
Dữ liệu của Phòng Nuôi trồng Thủy sản Quốc gia Ecuador (CNA) nước này đã xuất khẩu kỷ lục 131.525 tấn (290,0 triệu pound) tôm, trị giá 667 triệu USD vào tháng 5/2025.
In bài viết